فهرست مطالب
• سنگهای آذرین
• کاربرد سنگهای آذرین
• نمونههایی از سنگ آذرین
• سنگهای رسوبی
• ویژگی سنگهای رسوبی
• کاربرد سنگهای رسوبی
• نمونههایی از سنگهای رسوبی
• سنگهای دگرگونی
• نمونههایی از سنگ دگرگون شده
• کاربرد سنگهای دگرگونی
سنگ طبیعی به سنگی گفته میشود که انسان دخالتی در ساخت و تولید آن ندارد و کاملا در طبیعت شکل میگیرد. سنگ
طبیعی حاصل ترکیب شدن چندین ماده طبیعی هستند که ماده های درون سنگ نوع آن را مشخص میکند که جزو کدام دسته
های سنگ طبیعی باشند. سنگ طبیعی به صورت کاملاً ارگانیک در دل زمین و تحت فشار، حرارت بالا، انبساط و انقباض تولید
میشود. ساخت این سنگها سالها و در مواردی قرنها به طول میانجامد. هر سنگ با توجه به محل شکلگیری دارای مواد
معدنی به خصوصی است که رنگ و ویژگیهای فیزیکی آن را مشخص میکنند. از این فرآورده طبیعی در ساختمان سازی،
طراحی دکوراسیون یا ساخت المانهای تزیینی استفاده میشود.
سنگ مادهای کاربردی است که در طبیعت وجود دارد و علم زمین شناسی آن را ترکیبی از مواد معدنی یا شبه معدنی میداند.
سنگها که از پیوند دو یا چند کانی بهوجود آمدهاند عنصر اصلی تشکیل دهندهشان سیلیس است و سنگ کره زمین را تشکیل
میدهند. سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگون شده سه گونه اصلی هستند و شیوه بهوجود آمدن آنها متفاوت از یکدیگر است.
سنگهای آذرین
سنگهای آذرین به سنگ آتشفشانی نیز معروفاند و از انجماد ماگما بهوجود میآیند؛ بسته به سرعت تبدیل شدن ماگما به
سنگ آذرین، اندازه و نوع بلورها متفاوت خواهد شد.
اما هرچقدر این فرایند با سرعت بیشتر انجام شود بافت سنگ بهتر خواهد بود. ممکن است فرآیند به وجود آمدن سنگ آذرین در
داخل یا در سطح زمین انجام شود که بر این اساس میتوان آنها را به دو دسته آذرین بیرونی و درونی تقسیم کرد.
اما بهطور جزئیتر به سه گروه تقسیم میشوند که شامل سنگهای آذرین درونی، سنگهای آذرین بیرونی، و سنگ آذرین
سطحی هستند. انواع سنگ آذرین شامل:
• سنگ آذرین درونی
ماگما علاوه بر جاری شدن روی سطح زمین، در مسیرهای زیر زمینی نیز جریان دارد که اگر ماگما در این مسیرهای زیر زمینی
سرد شود سنگ آذرین درونی را به وجود میآورد. سرعت حرکت ماگما در زیر زمین کمتر است که باعث درشت شدن بافت و
کریستالها در این نوع سنگ میشود.
• سنگ آذرین سطحی
اگر ماگما در سطح کم عمق زیر پوسته سرد شود باعث بهوجود آمدن سنگ آذرین سطحی میشود. این سنگها نه مثل
سنگهای آذرین درونی در عمق زمین هستند و نه مانند سنگ آذرین سطحی روی پوسته زمین قرار گرفتهاند به همین دلیل
سنگ آذرین سطحی نامیده میشوند.
• سنگ آذرین بیرونی
اگر ماگما موجود در داخل زمین، راهی به بیرون پیدا کنند روی سطح زمین جاری شده و در اثر سرد شدن سنگ آذرین بیرونی را
بهوجود میآورند. سرعت سرد شدن در سنگهای آذرین بیرونی بیشتر است و همین مورد باعث شده بافت این سنگ ریزتر
باشد.
کاربرد سنگهای آذرین
همانطور که گفته شد سنگ آذرین به سه دسته تقسیم میشوند و سنگهای هر دسته با ویژگیهای متفاوت کاربرد متفاوتی
نیز دارند اما بهطور کلی موارد کاربرد سنگ آذرین شامل:
• تولید لوازم آرایشی و بهداشتی
• ساخت کفپوش و کاشی کف
• در راهسازی و پل سازی
• در دیوارپوش، نمای داخلی و نمای خارجی ساختمان
• ساخت انواع سنگ ساینده مثل سنگ پا
• ساخت انواع مجسمه
• سد سازی
• مورد استفاده در راهپله و راهرو
• استفاده در ساخت راهآهن
• سنگ شکن
نمونههایی از سنگ آذرین
معمولا مواد مذاب تشکیل دهنده سنگ آذرین ترکیبات شیمیایی متفاوتی دارند. آنها همچنین با مقدار و اندازه و دمای متفاوت
ایجاد میشوند که باعث بهوجود آمدن سنگهای آذرین با بیش از ۷۰۰ نوع شده است. سنگهای گرانیت، گابرو، بازالت و
ریولیت نمونههایی از سنگ آذرین هستند که به معرفی هرکدام از آنها خواهیم پرداخت.
• سنگ گرانیت
سنگ گرانیت یک نوع سنگ آذرین نفوذی است که از کانیهای کوارتز، فلدسپات، و کانیهای جانبی مانند بیوتیت، هورنبلند، و
پگماتیت تشکیل به وجود آمده است. این سنگ میتوان در رنگهای خاکستری، صورتی، یا سفید و غیره… یافت. گرانیت ها در
دما و فشار بالا تشکیل میگردند. سنگ گرانیت فقط در مناطق آتشفشانی به وجود میآید. سنگ گرانیت(Granite) یا همان
سنگ خارا به معنای دسته ای از دانههای درشت رنگی یکی از فراوانترین سنگهای آذرین و از مستحکمترین سنگهای
ساختمانی بحساب میآید که از سردشدن تدریجی مواد مذاب به وجود آمده. اجزا تشکیل دهنده این سنگ قالبا بلور کانیهای
کوارتز و فلدسپات است. ابعاد این بلورها طوری است که به راحتی و با چشم قابل رویت هستند.
کاربردها سنگ گرانیت: سنگ گرانیت کاربردهای گوناگونی دارد. این سنگ میتوان به عنوان سنگ ساختمانی، سنگ تزئینی، و
سنگ صنعتی مورد استفاده قرار گیرد. در این مطلب به برخی از ویژگیهای سنگ گرانیت اشاره میکنیم:
1. ترکیبات شیمیایی سنگ گرانیت: سنگ گرانیت معمولا از کانیهای اصلی کوارتز، فلدسپات و کانیهای فرعی مانند بیوتیت،
هورنبلند و پگماتیت تشکیل شده گردیده.
2. رنگ سنگ گرانیت: سنگ گرانیت عمدتا دارای رنگهای خاکستری، صورتی، یا سفیدو سبز در طبیعت موجود است. وجود این
رنگها در سنگ گرانیت به ترکیب شیمیایی و کانیهای تشکیل دهنده گرانیت مربوط میشود.
3. بافت سنگ گرانیت: سنگ گرانیت معمولا دارای بافت دانهای درشت دیده میشود. این بافت به خاطر رشد بلورهای موجود
در کانیهای سنگ گرانیت در دما و فشار بالا در موقع به وجود آمدن این سنگ است.
4. محل تشکیل سنگ گرانیت: سنگ گرانیت قالبا در مناطق آتشفشانی تشکیل میگردد. این سنگ در دما و فشار بالا در زیر
پوسته زمین تشکیل میگردد و سپس به سطح زمین رانده میشود.
• گابرو
گابرو نیز نوعی از سنگهای آذرین است که با گیر افتادن ماگما در سطح زمین و سرد شدن آن بهوجود میآید. ترکیب شیمیایی
سنگ گابرو شبیه به بازالت است. دانههای سنگ گابرو درشت است وآن را با نام گرانیت سیاه نیز میشناسند.و ساخت سنگ
قبر، ساخت راه آهن و کاشی کف از کاربردهای آن است.
• بازالت
این سنگ از سنگهای فراوان موجود بر روی زمین است. آنها از سنگهای آذرین بیرونی و دارای بافت ریز دانه هستند.از بازالت
در صنعت ساختمان سازی و در راه آهن استفاده میشود.
• ریولیت
سنگ ریولت یکی از سنگهای آذرین است که در سطح زمین به وجود میآید. این سنگهای آتشفشانی معمولا با رنگهای
سبز، کرم، قهوه ای و زرد در طبیعت دیده میشوند. از ریولت به عنوان یک سنگ ساینده استفاده میشود. همچنین میتوان از
آن در ساخت زیور آلات نیز استفاده کرد زیرا ریولت سنگی زینتی است.
سنگ آندزیت
سنگ آندزیت یک سنگ آذرین است که از گدازههای مافیک بدست میآید. این سنگ بعد از بازالت ، فراوانترین سنگ
آتشفشانی در جهان است.سنگ های آندزیت عمدتاً از کانیهای فلدسپات پلاژیوکلاز، پیروکسن، و هورنبلند تشکیل کردیده اند.
آندزیت نوعی سنگ آتشفشانی است که فنوکریستهای پلاژیوکلاز، پیروکسن و گاه الیوین در داخل پلاژیوکلاز جا داده است.از
۷۲۱ آتشفشان فعال جهان، ۴۴۲ آتشفشان تعلق به آندزیتها میباشند. آتشفشانهای آندزیتی اغلب از شدت زیادی برخوردار
میباشند…
نام آندزیت (Andesite) از رشته کوه آند گرفته شده، جایی که این نوع سنگ به وفور یافت میگردد.
سنگ های آندزیت دارای خواص فیزیکی و شیمیایی متنوعی میباشند. این سنگها معمولاً دارای رنگ خاکستری مایل به
سیاه هستند، اما میتوانند رنگهای دیگری مانند قهوهای، قرمز، و سبز نیز ظاهر شوند. سنگ های آندزیت دارای بافت دانهای
متوسط تا درشت میباشند.
سنگ های آندزیت به دلیل مقاومت و دوام بالا، کاربردهای مختلفی دارند. این سنگها در ساخت و ساز، جادهسازی، و صنایع
مختلف استفاده میشود.
در اذیل این مطلب برخی از کاربردهای سنگ آندزیت گفته میشود:
1. ساخت و ساز: سنگ آندزیت در ساخت و ساز به عنوان سنگ ساختمانی، سنگ نما، و سنگ فرش مورد استفاده قرار
میگیرد.
2. راه سازی: سنگ آندزیت در جادهسازی به عنوان سنگ زیرسازی، سنگ آسفالت، و سنگ جدول مورد استفاده قرار میگیرد.
آندزیتها سنگهای ارزشمندی میباشند که کاربردهای مختلفی دارند. این سنگها به دلیل مقاومت و دوام بالا، انتخاب
مناسبی برای کاربردهای مختلف میباشند.
سنگ داسیت
داسیت یک سنگ آذرین آتشفشانی است که از گدازههای ماگمایی با درصد سیلیکای متوسط تشکیل گردیده. این سنگ از نظر
ترکیبی بین آندزیت و ریولیت قرار میگیرد. سنگ های داسیت عمدتاً از کانیهای فلدسپات پلاژیوکلاز، بیوتیت، و پیروکسن
تشکیل گردیده اند. دراین سنگها میتوانند مقادیر کمی از کانیهای دیگر مانند کوارتز، کلسیت، و هورنبلند نیز پیدا کرد.
سنگ های داسیت معمولاً دارای رنگ خاکستری مایل به قرمز یا قهوهای میباشند. سنگها داسیت دارای بافت دانهای
متوسط تا درشت میباشند. سنگ های داسیت در مناطق آتشفشانی سراسر جهان یافت میشوند. این سنگها معمولاً در
مناطق کوهستانی و در نزدیکی مناطق فرورانش یافت میگردند.سنگداسیت نوعی سنگ آذرین آتشفشانی محسوب میشود.
سنگ داسیت دارای بافت ناویدا تا پروفیریتیک بوده و ترکیب آن حد وسط بین آندزیت و ریولیت است. واژه داسیت Dacite)) از نام
داکیه گرفته شده است که از استانهای امپراتوری روم بوده و میان رود دانوب و کوههای کارپات واقع گردیده.
سنگ های داسیت کاربردهای مختلفی دارند. این سنگها در ساخت و ساز، جادهسازی، و صنایع مختلف مورد استفاده قرار
میگیرند. در اینجا برخی از کاربردهای سنگ داسیت اشاره شده:
1. ساخت و ساز: از سنگ داسیت در ساخت و ساز به عنوان سنگ ساختمانی، سنگ نما، و سنگ فرش میتوان استفاده
کرد.
2. راه سازی: از سنگ داسیت در جادهسازی به عنوان سنگ زیرسازی، سنگ آسفالت، و سنگ جدول استفاده زیادی میکنند.
سنگ پریدوتیت
سنگ پریدوتیت یک سنگ آذرین نفوذی است که قالبا از کانیهای الیوین و پیروکسن تشکیل شده. این سنگ کمتر از 45 درصد
سیلیسیم دیاکسید در خود دارد. سنگ پریدوتیت معمولاً دارای رنگ سبز تیره یا سیاه دیده شده و دارای بافت درشتدانه
است. این سنگ معمولاً در عمقهای زیادی در زمین پیدا می شود، جایی که ماگمای مافیک سرد و منجمد شده باشد.
سنگ پریدوتیتاز نظر اقتصادی با اهمیت است زیرا حاوی ماده معدنی کرومیت، یک کانی با ارزش است است. کرومیت در
ساخت فولاد زد زنگ و سایر آلیاژها استفاده میگردد.سنگ پریدوتیتهمچنین میتوانند حاوی الماس باشند. الماسها در
کیمبرلیت، یک نوع پریدوتیت که در عمقهای زیادی در زمین یافت میشود، تشکیل میگردند. پریدوتیت (Peridotite) یک سنگ
آذرین با ارزش است که استخراج آ صرفه اقتصادی بالای دارد.
سنگ ریوداسیت
سنگ ریوداسیت یک سنگ آتشفشانی اسیدی است که از ماگمای با ویسکوزیته کم تشکیل گردیده.سنگ ریوداسیت به خاطر
وجود مقادیر زیاد کوارتز و فلدسپات، دارایه رنگ روشنی است. ریوداسیتیک سنگ آتشفشانی حد ما بین ترکیب داسیت و
ریولیت است. معادل سنگهای بیرونی آن سنگ های پلوتونیکی است که از نظر ترکیب بین مونزوگرانیت و گرانودیوریت است.
سنگ ریوداسیت از سرد شدن سریع گدازه های نسبتاً غنی از سیلیس و کم اکسید فلزات قلیایی تشکیل میگردد. سنگ
ریوداسیت به عمدتا به صورت تودههای بزرگ و گنبدی شکل یافت میگردد. این سنگ همچنین میتواند به صورت لایههای نازک
در آتشفشانهای چینهای یافت گردد. سنگ ریوداسیت در ساخت سازهها، مجسمهها و سایر محصولات استفاده میگردد. این
سنگ همچنین به عنوان یک سنگ تزئینی محبوب شناخته شده است.
از جمله ویژگیهای سنگ ریوداسیت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. رنگ سنگ: رنگ سنگ سفید، خاکستری، صورتی، قهوهای است.
2. بافت سنگ: معمولا دانهای ریز تا متوسط یافت میشود.
3. تخلخل سنگ: دارای تخلخل کم است.
4. سختی سنگ: 5.5-6 پاسگال
5. چگالی سنگ: 2.5-2.7 گرم بر سانتیمتر مکعب است.
سنگ ریوداسیت (Rhyodacite)با سنگهای آتشفشانی دیگر مانند بازالت، آندزیت و داسیت قابل تشخیص است. سنگ بازالت
از ماگمای با ویسکوزیته بالا تشکیل میگردد ودارای رنگ تیرهای است. سنگ آندزیت از ماگمای با ویسکوزیته متوسط تشکیل
میگردد و دارای رنگ خاکستری تا قهوهای است. سنگ داسیت از ماگمای با ویسکوزیته کم تشکیل میگردد ودارای رنگ
قهوهای تا قرمز است.
سنگهای رسوبی
پس از بارش، باران و برف به صورت آبهای جاری به سمت دریاها حرکت میکنند. رودها معمولا گل و لای، خاک، ماسه و
هرچیز سبکی که در مسیرش باشد را به سمت دریاها و دریاچهها میبرد و در کف دریا واقیانوس روی هم انباشت میکند.
انباشتها به صورت طبقات روی هم قرار گرفته و پس از مدتی در اثر فشار لایههای بالایی و فشارآب، سخت و متراکم میشوند
و سنگهای رسوبی را بهوجود می آورند.
سنگ های رسوبی به چهار دسته رسوبات سیلیسی، رسوبات بیوشیمیایی، رسوبات آذرواری و رسوبات شیمیایی تقسیم
میشوند. سنگهای رسوبی به دلیل دارا بودن بقایای جانداران و ترکیبات مختلف در مطالعه تاریخچه زمین اهمیت زیادی دارند.
ویژگی سنگهای رسوبی
• لایه لایه بودن
• سختی بالا
• مقاومت در برابر رطوبت
• مقاومت در برابر دما
• امکان برش دادن
• تنوع در رنگ
• عایق حرارتی
• عایق صوتی
کاربرد سنگهای رسوبی
• مناسب برای سنگ نما
• مورد استفاده در کشاورزی به منظور جلوگیری از علفهای هرز
• استفاده در کاغذ سازی
• مورد استفاده در کف
• روکش دیوار
• کناره استخر
نمونههایی از سنگهای رسوبی
• کنگلومرا
شاید نام آن را زیاد شنیده باشید. این سنگ جزو سنگهای رسوبی تخریبی است و بیشتر اجزای آن را قطعات ریز و درشت یا
خمیری کوارتز، کلسیت، گرانیت و سنگ آهک و… تشکیل میدهد.
• بِرِش
این سنگ رسوبی از قطعات ریز و درشت به وجود میآید. حرکت مواد در سطح گسل و ریزش مواد از دامنه کوهها باعث بهوجود
آمدن آن میشود.
• ماسه سنگ
یکی دیگر از سنگهای رسوبی تخریبی ماسه سنگ است که اثر سایشی دارد. ناخالصیها و وجود سیمان در ماسه سنگ
باعث به وجود آمدن لایههایی با رنگ نخودی، قرمز، قهوه ای، زرد و سبزو… میشود.
سنگ شیل
سنگ شیل یک سنگ رسوبی است که از رس و سایر کانیهای ریز گردیده. سنگ شیل به دلیل شکستگیهای در یک راستا
و موازی خود قابل تشخیص است. سنگ شیل در طی زمان طولانی با رسوب رس در یک محیط آبی تشکیل میگردد.
این رسوبات توسط باد، جریان آب یا امواج حمل شده اند. سنگ شیل به عموما به صورت تودههای بزرگ و لایهای یافت میگردد.
این سنگ همچنین میتواند به صورت تکههای کوچک و بزرگ در اطراف آتشفشانها یافت شود.
کاربرد سنگ شیل در ساخت سازهها، مجسمهها و سایر محصولات است. سنگ شیل همچنین به عنوان یک سنگ تزئینی
مورد استفاده قرار میگیرد. (Shale) نوعی سنگ رسوبی دانهریز است که از ترکیب کانی های رس و کوارتز و کلسیت تشکیل
گردیده. نسبت رس به دیگر کانیها بیشتر است. سنگ شیل با شکستگیها یا لایهبندی موازی با ضخامت کمتر از یک
سانتیمتر یافت میشود. سنگ شیل دانه ریزترین سنگ رسوبی است.
سنگ شیل یک سنگ کمی نرم است و میتوان آن را با چاقو یا تیغه برش داد. این سنگ همچنین نسبتاً سبک است و چگالی
آن بین 2.0 تا 2.5 گرم بر سانتیمتر مکعب است
سنگهای دگرگونی
سنگها ممکن است براثر شرایط فیزیکی و شیمیایی از شکلی به شکل دیگر تغییر پیدا کنند، سنگهای حاصل از تغییر
سنگهای دیگر در حالت جامد سنگ دگرگونی نام دارند.
اگر هر سنگی با قرار گرفتن در دمای بالا و فشار زیاد یا جانشینی سیالات بدون اینکه ذوب شوند، تغییر پیدا کند؛ به گونهای که
دیگر شباهتی به سنگهای ابتدایی نداشته باشند، سنگ دگرگونی نامیده میشود. این تغییرات ممکن است روی خود
سنگهای دگرگون شده، سنگهای رسوبی و سنگهای آذرین انجام شود.
نمونههایی از سنگ دگرگون شده
• سنگ ماربل:
در ایران اشتباها از واژه سنگ مرمریت و سنگ مرمر به جای سنگ ماربل استفاده میکنند؛ سنگ ماربل بر اثر دگرگون شدن
سنگ آهک یا دولومیت بهوجود میآید و واژه اونیکس ماربل به معنی سنگ مرمر است.
سنگ ماربل اغلب دارای بلورهای درشت بوده و تشکیل شده از کانی کلسیت است. آنها همچنین از کانیهای دیگری مثل
کانی هماتیت، لیمونیت، گرافیت و… تشکیل شده اند.
• کوارتزیت
سنگ کوارتزیت، سنگی سفید رنگ و گاهی با رگههای خاکستری است. کانی اصلی تشکیل دهنده آن کوارتز است و از
مقاومت بالایی برخوردار است که باعث شده از آن در ساختمان سازی و برای کف و پلهها استفاده شود.
• اسلیت
سه کانی اصلی تشکیل دهنده اسلیت، مسکویت، کوارتز و کلریت هستند. سنگ اسلیت را میتوان در رنگهای مختلفی در
طبیعت یافت. این سنگ با دگرگونی اندک، بلورهای بسیار ریزی دارد.
سنگ گنیس
گنیس یک سنگ دگرگونی است که از کانیهای کوارتز ، فلدسپات، و میکا تشکیل شده. گنَیس (Gneiss) یا سنگ جرقه نوعی
سنگ دگرگونِ دانه درشت است که ترکیبات آن مانند سنگ گرانیت است. سنگ گنیس از دگرگونی سنگهای آذرین یا رسوبی
به وجود میآید. بافت سنگ گینس از فولیاسیون است. کلمه گنَیس از اصطلاحات معدن کاری ساکسون قدیم است و معنی
لغوی آن پوسیده و به دردنخور است.این سنگ دارای بافتی ورقهای یا لایه لایه است. سنگ گنیس در دماها و فشارهای بالا به
وجود میآید. این سنگ معمولاً در مناطق کوهستانی پیدا میگردد.
سنگ گنیس کاربردهای زیادی دارد. این سنگ را به عنوان سنگ ساختمانی ، سنگ تزئینی، و سنگ صنعتی میتوان استفاده
کرد. در زیر به برخی از ویژگیهای سنگ گنیس اشاره شده:
1. ترکیب شیمیایی: سنگ گنیس را کانیهای کوارتز به اندازه (60-80 درصد)، فلدسپات (20-40 درصد)، و میکا (10-20 درصد)
تشکیل داده اند.
2. رنگ: سنگ گنیس میتواند در رنگهای مختلفی مانند خاکستری، صورتی، قهوهای، و سیاه یافت کرد.
3. بافت: سنگ گنیس دارای بافتی ورقهای یا لایه لایه است. این بافت به دلیل رشد مجدد کانیهای کوارتز و فلدسپات در
جهتهای مخالف هم میبا شد.
4. محل تشکیل: سنگ گنیس معمولاً در مناطق کوهستانی یافت میگردد. این سنگ در دماها و فشارهای بالا تشکیل
میگردد.
5. کاربردها: سنگ گنیس به عنوان سنگ ساختمان ی، سنگ تزئینی، و سنگ صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
گنیس یک سنگ ارزشمند و کاربردی است که میتوانداز آن در کاربری های مختلفی استفاده نمود. این سنگ به دلیل مقاومت
و دوام بالا، انتخاب مناسبی برای کاربردهای مختلف است.
کاربرد سنگهای دگرگونی
• سد سازی
• راه پله
• ساخت وسایل زینتی
• نمای ساختمان
• ساختمان سازی
• مجسمه سازی
• خودروسازی و